PFAS onderzoek

Inlaatwater lijkt de voornaamste bron van PFAS te zijn.

Schieland en de Krimpenerwaard heeft in augustus 2023 onderzoek gedaan naar de aanwezigheid van perfluoralkylstoffen (PFAS). Hierbij is in ieder KRW waterlichaam (Kaderrichtlijn Water) onderzoek gedaan naar de aanwezigheid van 32 PFAS-stoffen. Het onderzoek geeft inzicht in de situatie bij het hoogheemraadschap over PFAS en eventuele risico’s voor het milieu en de gezondheid van zwemmers.

PFAS zijn per- en polyfluoralkylstoffen: dat wil zeggen dat ze (hoofdzakelijk) bestaan uit ketens van koolstofatomen met daar aan een groot aantal fluor-atomen. PFAS breken niet of nauwelijks af en blijven daardoor zeer lang in het milieu aanwezig. Door recente media-aandacht worden er veel vragen gesteld over PFAS.

Situatie bij HHSK

Uit de screening blijkt dat PFAS overal worden aangetroffen. Op de locatie met de minste PFAS werden 15 van de 32 stoffen aangetoond. Op de locatie met de meeste PFAS 20 van de 32 stoffen. Op grond hiervan kan wel gesteld worden dat PFAS op alle plekken in het gebied aanwezig zijn in het water.

Risiconiveau voor zwemmen

Het RIVM heeft een methode ontwikkeld om het risico van PFAS voor zwemmers te beoordelen. Hierbij worden de concentraties van verschillende PFAS-stoffen omgerekend naar equivalenten van perfluoroctaanzuur (PFOA). Deze PFOA-equivalenten kunnen vervolgens vergeleken worden met de risicogrenswaarde. De hoeveelheid PFAS blijft overal ruim onder de risicogrenswaarde voor zwemmen. Op grond hiervan is er geen reden om aan te nemen dat de aanwezigheid van PFAS een risico vormt voor zwemmers.

Op de bovenste as is de hoeveelheid PFAS uitgedrukt t.o.v. de risicogrenswaarde voor zwemmers. Op de onderste as is dezelfde waarde uitgedrukt in PFOA-equivalenten.

Geldende normen

Er zijn op dit moment slechts voor 3 PFAS-stoffen normen beschikbaar. Dit zijn perfluoroctaanzuur (PFOA), perfluoroctaansulfonzuur (PFOS) en GenX. Er zijn normen voor de maximale waarde en voor het jaargemiddelde. Alle metingen voldoen aan de norm voor de maximale waarde. Voor PFOA en GenX liggen alle gemeten concentraties ook onder de normwaarde voor het jaargemiddelde. Voor PFOS zijn alle gemeten waarden boven de normwaarde voor het jaargemiddelde aanwezig, met uitzondering van de Eendragtspolder. De hoogst gemeten concentratie is 9,2 keer meer dan de norm voor het jaargemiddelde.

Nieuwe risicogrenzen

Eind 2022 heeft het RIVM nieuwe risicogrenzen afgeleid voor oppervlaktewater voor diverse PFAS-stoffen ( Risicogrenzen voor PFAS in oppervlaktewater. Doorvertaling van de gezondheidskundige grenswaarde van EFSA naar concentraties in water. RIVM-briefrapport 2022-0074 C.E. Smit | E.M.J. Verbruggen). Hiervoor is gekeken naar mogelijke gezondheidseffecten. De nieuwe risicogrenzen geven aan hoeveel PFAS in het water mogen zitten zodat mensen daar hun leven lang veilig vis uit kunnen eten. De nieuwe risicogrenzen zijn advieswaarden op basis waarvan mogelijk nieuwe waterkwaliteitsnormen voor PFAS worden vastgesteld. Er zijn ook grenswaarden voorgesteld voor stoffen waar nog geen norm voor is. De voorgestelde nieuwe grenswaarden zijn veel lager dan de huidige normen.

De gemeten concentraties van diverse PFAS zijn tot wel honderden keren hoger dan de nieuwe risicogrenzen. Vooral PFOS en PFAS met langere ketens van koolstofatomen (8, 9, 10 en 12) overschrijden de risicogrenswaarden met honderden keren.

Op kaart is te zien dat de hoogste waarden worden gevonden in Schieland. Dat geldt echter alleen in de wateren waar veel water wordt ingelaten. In de wateren waar weinig water wordt ingelaten zijn de waarden juist relatief laag.

Conclusie

PFAS zijn in het hele gebied aanwezig, maar vooral in Schieland en vooral op de plekken waar veel water ingelaten wordt. Ten opzichte van de huidige normen overschrijdt alleen PFOS de norm. De PFAS-concentraties zijn niet dusdanig dat dit een risico vormt voor zwemmers. Wel zijn de concentraties dusdanig dat deze honderden keren boven de risicogrenswaarde uitkomen die de RIVM heeft afgeleid voor consumptie van vis en schaaldieren.